De juiste omgeving: waarom context bepaalt hoe je rijst

Wanneer je omgeving je leegzuigt

Er zijn periodes geweest dat ik letterlijk voelde hoe mijn omgeving me leegzoog. Zo werkte ik een tijd binnen een bedrijf waar de sfeer zó slecht was, dat pestgedrag openlijk werd getolereerd. Sterker nog: het management hield de pesters zelfs de hand boven het hoofd. Het gevolg? De spanning liep alleen maar verder op, mensen durfden niet meer zichzelf te zijn, vetrokken en masse en ik merkte dat ik er elke dag een beetje ongelukkiger van werd.

Het moment dat ik daar de deur definitief achter me dichttrok, voelde bevrijdend – en toch was het niet in één klap opgelost. Het kostte me bijna een half jaar voordat ik weer met plezier mijn computer aanzette om te werken. Pas toen ontdekte ik hoe sterk je omgeving je kan maken of breken.

Brood rijst niet in de kou – jij ook niet

Brooddeeg heeft warmte, lucht en de juiste omstandigheden nodig om goed te rijzen. Zet je het in de kou, dan blijft het compact, zwaar en onaantrekkelijk. Zet je het in de juiste omgeving, dan groeit het vanzelf.

Mensen werken precies zo. We kunnen nog zulke mooie intenties hebben, maar als onze context ons platdrukt, komt er weinig van terecht. En die context is breder dan we vaak denken. Het gaat niet alleen om de fysieke omgeving – zoals een inspirerende werkplek of tijd in de natuur – maar óók om de mentale omgeving: de gesprekken die je voert, de mensen met wie je je omringt, en de sfeer waarin je dagelijks beweegt.

De psychologie van je omgeving

In de psychologie en coaching wordt steeds duidelijker: je bent nooit los te zien van je omgeving. Systeemdenken laat zien dat je altijd onderdeel bent van een groter geheel. Je kunt nog zo gemotiveerd zijn, maar als het systeem om je heen je tegenwerkt, houd je dat niet oneindig vol. Vanuit de ecopsychologie weten we dat de natuur een helende kracht heeft: al na tien minuten in een groene omgeving daalt je stressniveau, voel je je energieker en komt je creativiteit beter op gang.

Daarnaast speelt sociaal kapitaal een rol: de waarde van steunende netwerken. Steunende relaties geven je de ruimte om te groeien, net zoals deeg dat met de juiste luchtigheid rijst.

Maar context is niet altijd zwart-wit. Je veerkracht, oftewel je interne batterij, bepaalt in welke mate een toxische omgeving jou daadwerkelijk leegtrekt. Iemand met veel veerkracht kan op papier in een toxische situatie zitten zonder meteen zichtbaar last te hebben, terwijl iemand anders sneller uit balans raakt. Interessant is dat een onveilige situatie soms zelfs vertrouwd of “veilig” kan voelen, omdat je gewend bent geraakt aan een bepaalde mate van spanning of onveiligheid. Toch kost het je op de lange termijn meer energie om in zo’n omgeving te functioneren dan wanneer je zou leren wennen aan een werkelijk veilige situatie. Dit inzicht wordt vaak over het hoofd gezien: starten in een nieuwe, gezonde omgeving voelt soms intensiever dan vertrouwd toxisch gedrag, maar op de lange termijn levert het juist meer groei, energie en veerkracht op.

Daarnaast zijn er situaties waarin je tijdelijk in een minder ideale context zit, maar waarin je wél met bewuste inzet verandering kunt brengen. Dit kan uiteindelijk leiden tot een situatie die op de lange termijn veel beter bij je past. Dit is een persoonlijke afweging: alleen jij kunt bepalen wanneer het verstandiger is om te blijven werken aan verbetering en wanneer het tijd is om de deur achter je dicht te trekken. Hier speelt ook de sunk-cost-bias een rol: we hebben de neiging om te blijven investeren in iets waar we al veel tijd, energie of emotie in hebben gestoken, ook als het ons niet langer dient.

Praktische tips om dit inzicht te gebruiken

•  Maak een lijstje: schrijf op wat je in je huidige situatie wél kunt veranderen en wat je niet kunt veranderen.
•  Energiecheck: noteer dagelijks hoe energiek of leeg je je voelt na interacties of activiteiten. Zo zie je snel waar de echte drain zit.
• Kleine experimenten: probeer tijdelijk een kleine verandering (bijvoorbeeld een gesprek, een nieuwe routine of meer natuur) en meet het effect op je energie.
• Reflecteer op sunk-cost: vraag jezelf af: “Blijf ik hier alleen uit gewoonte of omdat het me echt helpt groeien?”

Na deze inzichten kan het helpen om concreet te ervaren waar jij wél groeit en waar je energie verliest. Daarom heb ik een kleine mini-coaching oefening opgesteld die je in een paar minuten zelf kunt doen. Het helpt je inzicht te krijgen in jouw persoonlijke speelveld en geeft handvatten om kleine stappen richting een omgeving te zetten die je ondersteunt en laat rijzen.

Mini-coaching: ontdek je groei-kansen

1.  Maak twee lijstjes.
   • Schrijf 3 plekken of mensen op waar jij wél groeit. Waar je energie van krijgt, waar je creatief of ontspannen van wordt.
   • Schrijf 1 plek of persoon op waar jij telkens stagneert of leegloopt.
2.  Stel jezelf deze vragen:
   • Wat voel ik in mijn lijf als ik daar ben of met die persoon samen ben?
   • Wat doet het met mijn energie, mijn creativiteit of mijn zin om stappen te zetten?
   • Wat zegt dit over wat ik nodig heb om te rijzen?
3.  Kies één kleine stap. Misschien betekent dat vaker afspreken met iemand die je inspireert, een wandeling door de natuur plannen, of een duidelijkere grens stellen bij die ene plek waar je telkens leegloopt.

Zie het als het verplaatsen van deeg: haal jezelf uit de kou en zet jezelf in de warmte die je laat groeien.

Je speelveld kiezen

Ik heb geleerd dat ik niet alles in mijn omgeving kan veranderen. Maar ik kan wél kiezen in welk speelveld ik mezelf neerzet. Net als deeg dat je met zorg in de juiste kom legt om rustig te rijzen, verdien ik een omgeving die me de ruimte geeft. Soms betekent dat een radicale keuze, zoals de deur dichttrekken bij een giftige werksfeer. Vaker gaat het om kleine aanpassingen: meer natuur, ander gezelschap, of simpelweg een agenda die minder volgepropt is.

En dat speelveld is niet statisch. Je mag er soms even buiten stappen, experimenteren, jezelf verliezen. Zolang je maar weet waar je terug kunt keren om weer te groeien.

Wil je dit samen onderzoeken?

Benieuwd hoe jouw omgeving je groei beïnvloedt – en welke kleine aanpassingen het grootste verschil kunnen maken? Laten we dat samen onderzoeken in een gesprek. Jij hoeft het niet alleen uit te vogelen.