Is het depressie... of iets anders? Over het verschil tussen depressie, trauma, ADHD en autisme – en waarom die grens belangrijk is

"Ik weet niet of ik depressief ben. Misschien is het gewoon dat ik anders ben. Of dat ik teveel meemaakte. Of dat ik gewoon niet goed functioneer in deze wereld." Dat zei een coachee laatst, en ze is niet de enige.

In deze tijd waarin steeds meer mensen zich herkennen in psychische klachten – van neerslachtigheid tot uitputting, prikkelgevoeligheid of sociale terugtrekking – raken de grenzen tussen verschillende beelden steeds meer vervaagd.

En dus vragen steeds meer mensen zich af: “Is dit depressie… of is dit iets anders?”

Waarom het verwarrend is: overlappende symptomen

Depressie, trauma, ADHD en autisme kunnen qua symptomen verrassend veel op elkaar lijken:

Niet zo gek dus dat veel mensen zich herkennen in álles. Maar het betekent niet dat alles hetzelfde is.

> Lisa (33): "Ik dacht dat ik een depressie had, omdat ik me leeg en verdoofd voelde. Maar tijdens therapie bleek dat het dissociatie was – een overlevingsmechanisme uit mijn jeugd. Niet omdat ik 'depressief' ben, maar omdat mijn zenuwstelsel in overdrive ging zodra ik me onveilig voelde."

Bij traumagerelateerde klachten zie je vaak:

• Dissociatie; alsof je niet in je lijf zit
• Hyperalertheid; altijd "aan" staan
• Flashbacks of nachtmerries
• Moeite met veiligheid en verbinding

De oplossing zit dan niet in 'je stemming verbeteren', maar in herstellen van veiligheid – in je lichaam, je relaties, je zenuwstelsel. 

Wetenschappelijk inzicht: De polyvagaaltheorie (Stephen Porges, 1994) laat zien hoe het autonome zenuwstelsel bepaalt of we ons veilig voelen of in overlevingsstand schieten. Veel klachten die op depressie lijken, zijn eigenlijk tekenen van een langdurige freeze-respons.

> Sven (29): "Ik dacht dat ik lui was, of somber. Maar mijn hoofd was gewoon non-stop druk en ik kon niks afmaken. Als ik eenmaal wél begon, werkte ik tot diep in de nacht. Maar er zat geen ritme in. Toen kreeg ik de diagnose ADHD, en dat viel zóveel op z'n plek."

Bij ADHD wordt depressie vaak gemist. En andersom ook. Waarom? Omdat ADHD ook leidt tot:

• Overprikkeling
• Slaapproblemen
• Emotionele uitputting
• Moeite met structureren (wat demotiveert)

Onderzoek (Kessler et al., 2006) toont aan dat mensen met ADHD een veel hogere kans op depressie hebben – deels door de frustratie en schaamte over ‘dingen niet af kunnen maken’ of ‘altijd te laat zijn’.

Belangrijk verschil? Bij ADHD zit er vaak wel motivatie, maar ontbreekt het aan focus en uitvoerbaarheid. Bij depressie is vaak óók de motivatie zelf verdwenen.

> Jente (35): "Ik dacht dat ik depressief was omdat ik geen zin meer had in sociale dingen. Maar ik merkte dat ik vroeger al overprikkeld raakte door feestjes en werkoverleg. Het werd alleen erger door stress. Toen ik onderzocht werd, bleek ik autistisch. Dat was een enorme opluchting."

Bij autisme bij volwassenen (vooral bij vrouwen) zie je vaak:

• Sociale overprikkeling en vermijding
• Moeite met onverwachte situaties of veranderingen
• Uitputting door ‘masking’ (jezelf aanpassen aan de norm)
• Vlak affect of shutdowns na overbelasting

Onderzoek van Hull et al. (2017) toont aan dat vrouwen met autisme vaak ‘camoufleren’, wat leidt tot burn-out-achtige klachten en misdiagnoses zoals depressie of angststoornissen.

Autisme is niet "geen gevoel hebben", maar vaak: te veel voelen, te diep, te lang – en zonder buffer. En als je dat je hele leven probeert te reguleren zonder woorden of erkenning, kan dat somberheid en leegte geven. Maar de oorzaak is anders dan bij klinische depressie.

Waarom dit uitmaakt – écht uitmaakt

Als je denkt dat je een depressie hebt en je probeert het op te lossen met therapieën of medicatie die daar niet bij passen, kun je nóg verder vastlopen.

En andersom geldt ook: als je trauma, ADHD of autisme hebt maar je krijgt een algemene 'depressie'-diagnose, mis je handvatten die écht passen bij jou.

Het verschil zit hem vaak niet in hoe zwaar iets voelt, maar in wat er onder ligt. En dus vraagt dit alles om één ding: zorgvuldigheid. En moed om niet te snel tevreden te zijn met een etiket dat toevallig populair is op TikTok.

Wetenschappelijk onderbouwd én persoonlijk afgestemd

De praktijk is vaak complexer dan de lijstjes doen vermoeden. Daarom werken veel therapeuten, psychologen en coaches steeds meer met een trauma-geïnformeerde, neurodivergente bril. Zij kijken bijvoorbeeld naar:

• Hoe het zenuwstelsel reageert
• Welke overlevingsstrategieën je ooit hebt aangeleerd
• Welke prikkelverwerking je hebt
• Of er sprake is van masking, RSD, dissociatie of hyperfocus

En vooral: hoe jij als mens functioneert — niet alleen hoe je symptomen zich presenteren.

Tot slot – Je bent geen diagnose, je bent een verhaal

Als je nog zoekt, twijfelt, googelt, testjes doet en je in van alles herkent — weet dan: Je bent geen label.

Je bent een mens met een geschiedenis, een lichaam, een zenuwstelsel, overtuigingen, coping-strategieën en een diep verlangen om je goed te voelen. Misschien zit je vast. Misschien voelt het alsof je niet werkt zoals anderen. Misschien ben je moe van zoeken. Maar misschien ben je niet kapot. Misschien ben je precies goed – maar zoek je een handleiding die bij jou past.

En daar mogen we het vaker over hebben. Zonder oordeel. Zonder haast. Zonder hype.