Verbinding met jezelf: hoe zelfreflectie je relaties verdiept

Ik opende mijn ogen en voelde het gewicht van de stilte in mijn kamer. Niet rustig of vredig, gewoon… stil en zwaar. Alsof mijn hoofd nog half in slaap dacht dat het overal bij moest zijn, behalve bij mezelf.

Herken je dat? Dat je vooral bezig bent met wat er van je verwacht wordt, niet omdat iemand het vraagt, maar omdat je het gewend bent? “Ja” zeggen waar je eigenlijk “even niet” bedoelt. Voor je het weet, leef je een leven dat klopt op papier, maar niet vanbinnen.

Er zijn periodes geweest waarin ik niet per se dood wilde, maar ook niet echt wilde leven. Grijs, leeg, moe van alles geven en nergens echt aanwezig zijn.
Niet in één keer, maar langzaam — in de kleine gebaren van ‘het zal wel goed zijn’, in de momenten waarop ik anderen voorrang gaf. Ik verloor mezelf beetje bij beetje, zonder dat iemand het doorhad.

Wat er vanbinnen gebeurde

Mijn reflex? Helpen.
Altijd. Zelfs als ik leeg was. Hulp vragen? Nee.
Dan zouden mensen zien hoe rommelig het vanbinnen is. En misschien zou ik dan ineens iets met mezelf moeten.

Wanneer ik overprikkeld ben, merk ik dat het me zenuwachtig maakt hoe ik een gesprek analyseer. Een stilte die een milliseconde langer duurt. Een wenkbrauw die één millimeter verder naar rechts trekt. Een trillende neusvleugel. Mijn hoofd loopt alles honderd keer door.

Wat betekent dit? Zijn ze het toch niet met me eens? Zeggen ze het niet? Ben ik te zwakgevoelig? Het voelt absurd terwijl mijn lichaam elk signaal oppikt, psychologisch gezien heeft dat een duidelijke oorsprong.

Overprikkeling beïnvloedt hoe ik mijn eigen geluksgevoel ervaar: mijn zenuwstelsel staat op scherp, mijn lichaam voelt gespannen, en kleine momenten van vreugde worden overschaduwd door alertheid en onzekerheid.
Zelfs iets simpels als een compliment of een glimlach voelt dan minder eenvoudig, want ik ben te veel bezig met het “ontcijferen” van signalen in plaats van te voelen.

Psychologisch gezien herken ik hier een patroon van over-aanpassing en hypergevoeligheid. Over-aanpassing betekent dat je onbewust je gedrag afstemt op wat je denkt dat anderen willen of verwachten, vaak ten koste van jezelf.

Hypergevoeligheid gaat hand in hand: je bent extra alert op signalen van de ander, zelfs de kleinste micro-bewegingen, omdat je vroeg geleerd hebt dat je alert moet zijn om erbij te horen of kritiek te voorkomen.

Het is ergens extreem ironisch: op de basisschool, middelbare school en het HBO was ik altijd een buitenbeentje. Ik werd gepest, hoorde er vaak niet bij, zelfs als ik me uiterste best deed om erbij te horen.

En nu, jaren later, zit ik nog steeds op die milliseconde, die wenkbrauw, die neusvleugel te letten — alsof het ooit nog verschil zou maken. Vaak heb ik achteraf pas door wat er speelde, dat ik aan het overanalyseren was. Maar op het moment zelf? Dan blokkeer ik, val ik terug in oud gedrag, en lijkt het alsof mijn hersenen opnieuw het alarm hebben afgegeven.

Filosofisch gezien zegt Buber dat echte verbinding ontstaat in het Jij, maar alleen als het Ik ook aanwezig is.
Het is een delicate dans: als je niet in contact bent met jezelf, geef je jezelf telkens weg, en wordt de relatie een spel van verwachtingen en rolgedrag.

Je aanwezigheid voelt dan misschien wel fysiek dichtbij, maar vanbinnen ben je uitgeput, je energie is verspreid, en de nabijheid mist diepte. Het is alsof je naast elkaar zit, maar in een andere kamer leeft.

En juist hier merk ik dat veel coaches een harde regel maken: eerst jezelf volledig kennen, voordat je kunt verbinden. Ik sta daar anders in. Ja, een relatie of vriendschap waarin je een goede verbinding met jezelf hebt, is makkelijker. Je kunt jezelf zijn, zonder jezelf te verliezen. Maar het is geen vereiste om überhaupt een relatie of vriendschap aan te gaan. Verbinding met jezelf maakt het lichter, helderder, zachter. Het is een voordeel, geen absolute voorwaarde.

Wat helpt mij om weer in mezelf te landen?

Een braindump: alles opschrijven wat door mijn hoofd gaat, zonder filter.

Een kop dampende thee.

Een rustige playlist, of soms techno, zodat ik letterlijk heen en weer kan springen en de spanning eruit kan dansen.

Observeren: opluchting bij kleine handelingen van anderen — zoals dat bord met avondeten.

Deze kleine gewoontes zijn geen magie. Ze helpen mijn zenuwstelsel tot rust te komen, waardoor ik mijn eigen geluk weer kan voelen. Ze zijn een manier om weer te zijn.
Om mezelf te voelen voordat ik oprecht kan verbinden met iemand anders.

En ja… soms gaat het nog mis. Dan hoor ik mezelf weer hetzelfde gesprek voor de duizendste keer afspelen in mijn hoofd. Dan voel ik dat oude patroon: ik moet zorgen, alles begrijpen, alles goed doen. Au.

Pijnlijk, herkenbaar, maar niet verlammend. Ik zie het, glimlach om de absurditeit, en laat het weer los. Een zachte terugkeer naar mezelf.

Verbinding met jezelf is geen harde voorwaarde voor anderen om bij je te blijven. Maar het opent de deur naar echte nabijheid. Een aanwezigheid die niet opgepoetst of aangepast is. Elke keer dat je even stil staat bij jezelf, voel je je grenzen, je energie, je eigen leven. Daarin schuilt vrijheid. Vrijheid om te geven, ontvangen en gewoon te zijn.

Misschien betekent verbinding met jezelf vandaag gewoon een zachte aanraking van je eigen aandacht, alsof je jezelf even weer in je armen sluit. Een begin van aanwezigheid, voordat je weer naar de ander reikt.